BÁC DUY * VietBang.com - Noi Voi Ngan Sau ...

BÍCH XUÂN - đăng lúc 10:24:23 PM, Feb 16, 2004
Bích Xuân , Paris
Buổi sáng, tôi còn nghiêng nghiêng trên giuờng, hiện thân của hoang dã câm lặng, cảm giác đầy đủ sau một đêm ngủ dài no nê, trong cõi mông lung bất tận lạ kỳ. Hy vọng qua những cơn mơ, tâm linh tôi được lắng nghe vời vợi, gởi trí tưởng về một phương trời nào hun hút. Bỗng chuông điện thoại reo vang, lảnh lót đưa tôi về thực tại, không gian như có thoảng mùi hương ban mai. Nhìn đồng hồ treo trên tường đúng 8 giờ sáng.

- A lô, ai đó?
- Phạm Duy đây
- Ô la lá! Bác Duy đấy ? Ðến Paris khi nào vậy ?
- Chiều hôm qua, ngủ dậy chưa? Ði ra uống cà phê nhé!
Tôi như đang còn trong mơ, choáng ngợp bức màn nhung phủ kín che ánh mặt trời yên ả. Lăn người nằm thẳng, gác chân trên gối, thân thể cười đùa dưới bộ đồ lụa mỏng, một tay lùa dưới áo đè lên trái tim, một tay ôm máy nói với giọng lơ lửng trăng vàng khàn đục:
- Hẹn bác ngày mai 8 giờ sáng nhé!
- Vậy thôi! Ngày mai nhá!

Gác máy, tôi nhắm mắt lại mà thấy những con đường, những hàng cây bừng lên sức sống, một ngày nhộn nhịp bắt đầu với mùa xuân Paris, như đang đón đợi khách đến từ phương xa.
Gió gờn gợn dặt dìu nghiêng ngã từ đâu bay ra. Trời làợnh lạnh nhưng nắng đầy dưới sân, ngời lên một thứ ánh sáng lung lay, mủm mỉm, thong thả. Hôm nay như đã hẹn, tôi đến gặp nhạc sĩ Phạm Duy tại nhà chị Thụy Khuê, bất ngờ nhà văn Nguyễn Huy Thiệp cũng có mặt tại đây. Bác Phạm Duy và tôi chào nhau, theo kiểu Tây phương thân mật với chiếc hôn trên má. Quay sang bắt tay nhà văn Nguyễn Huy Thiệp. Vừa thóang nhận xét về nhà văn mà tôi đã từng được đọc tác phẩm.
Tôi nhìn Nguyễn Huy Thiệp nghiêng nghiêng mỉm cười. Ông vuốt mái tóc cười hỏi chuyện thân tình. Những lời từ Thiệp là thể hiện sự mực thước, trơn loáng nhắc tôi nhớ lại một thời tưởng đã quên. Thiệp có sống mũi thẳng, cặp mắt to, hàng lông mày dài, nước da den. Người làm văn nghệ dễ thân và dễ thông cảm nhau, mặc dù là buổi gặp gỡƯ đầu tiên. Sau một lúc chuyện trò, ba chúng tôi chụp hình kỷ niệm. Tạm biệt Thiệp để cùng bác Phạm Duy xuống phố. Trước khi buớc ra cửa, tôi và Thiệp tặng nhau món quà văn nghệ để kỷ niệm buổi sơ ngộ, đó là khăn choàng cổ Thiệp mang từ Việt Nam sang, chiếc khăn choàng, ngẫu nhiên rất hợp với chiếc áo tôi đang mặc hôm ấy. Còn tôi chẳng có gì tặng Thiệp ngoài tập truyện mới phát hành Trước khi mùa xuân đến của tôi đang có sẵn trong xách, rồi chia tay nhau.

Suốt một buổi, Phạm Duy và tôi lang thang trong thành cổ, cái thành phố bé nhỏ nhưng rất duyên dáng, bước chân dạo chơi thanh nhã, mang cả hai đến một thị xã xô bồ bụi bặm. Chúng tôi buớc vào quán chọn một cái bàn gần mái hiên ngồi uống cà phê. Ánh sáng nhòe nhoẹt ngang qua chỗ ngồi. Sau khi gọi xong cà phê, tôi chống tay trên cằm đôi mắt nheo nheo, tinh nghịch cất tiếng hỏi Phạm Duy:
- Này bác Duy! cho em hỏi một tí nhá?
- Ừá! Hỏi gì cứ... một tị thôi nhá .
- Này bác! Hôm nay nắng rực rỡ quá chừng chừng... Nhờ bác mang nắng Cali sang đấy!
- Có nắng bên Xuân là tuyệt
Tôi ngốc nghếch cãi:
- Xuân đã qua rồi mà... À mà bác Duy nè, em khó có dịp gặp bác lắm! Sẵn dịp bác qua Paris, trình diễn Minh Họa Kiều phần 2, do nhóm trẻ trong Thư Viện Diên Hồng tổ chức nhân ngày lễ Phục sinh 1/4/02 cho cộng đồng người Việt thưởng thức. Tiện đây chỉ có em với bác, em xin hỏi tí tị về đời bác, cho thỏa tính tò mò ! Nhưng em vẫn gọi nhạc sĩ bằng bác đúng lễ nghĩa đấy, phải không ạ?
- Dạ, dạ bác Duy nè, ý quên... Anh, anh uống cà phê kẻo nguội.
- - Gọi bácChán bỏ mẹ!
-Vậy sao, gọi Anh nhé!
- Cứ thế
- Dạ, lúc nào em cung có lòng.... từ bi.
- Thế! có mất mát cái gì đâu! Cho bọn già chúng tôi vui cô à.
Một luồng gió thoang thoảng ngang qua, làm lay động nhẹ chiếc khăn trên bàn, bất chợt, trước mắt tôi như bừng lên một cây cổ thụ đang trổ bông, trong nắng, giữa mùa xuân có một chút gió heo may. Tôi nhìn vào mắt Phạm Duy hình như cũng sáng lên, rực rỡ như ánh nắng ban mai trên phố.
Năm nay Phạm Duy đã 81 tuổi, tôi nhìn vào mắt ông cả bầu trời hun hút, trong đó nổi lên bao sóng gió, một tâm hồn sâu thẳm sôi nỗi và khác lạ. Với tuổi 81 ông chưa chịu dừng lại, mà vẫn còn khát khao giấc mơ, mê say cuồng nhiệt ngân lên khúc nhạc đời, cũng như khúc nhạc lòng ân ái, trong thế giới rất riêng tư của ông. Tôi nghĩ chẳng có thế lực nào lôi ông ra khỏi hai thứ đó. Ðôi mắt tôi mở to như muốn tìm hiểu. Với tuổi này ông vẫn choáng ngợp tình yêu. Ánh sáng vẫn còn hiện hữu trên ngọn đèn nghệ thuật, vĩnh viễn ông vẫn còn tình yêu, nếu không đời ông chỉ là hư không vô nghĩa.
Tôi bắt đầu câu chuyện:
- Anh cho biết niềm vui và nỗi buồn?
- Vui đã đuợc về lại quê hương, có cảnh sắc riêng, có vẻ đẹp thiên nhiên. Buồn đất nước chưa được như ý mình muốn.
- Anh có còn ấp ủ đề tài nào nữa không?
- Minh họa Kiều 3 và 4.
- Những nơi nào anh thích nhất ?
- Việt Nam.
- Quan tâm điều gì nhất? và tránh điều gì nhất?
- Cuối đời về được nơi sinh ra. Tránh tuyên bố điều nhảm nhí .
-Văn nghệ sĩ ? Hải ngoại?
- Làm văn nghệ để chơi chơi, nếu có sống được cũng chỉ một thời gian ngắn thôi.
- Ðiều gì khiến anh làm Minh Họa Kiều.
- Nhạc kịch Opéra Paris.
- Người ta chỉ có một thời ... còn anh ? trải qua bao thời kỳ?. Cảm giác anh như thế nào, hôm nay!
- Rất sung sướng và vô cùng hạnh phúc.
- Xong Minh Họa Kiều, Anh thấy nội lực như thế nào?
- Khỏe mạnh và yêu đời. Yêu người.
- Anh có cảm nghĩ gì về lứa tuổi của anh bây giờ ?
- Chẳng nghĩ gì cả, còn sống, còn thấy khỏe, là còn làm nhạc, còn làm nhạc là còn ... yêu.
- Yêu gì ?
Ông nheo mắt đùa bỡn.
- Yêu em.
Tôi nham nhở chọc ghẹo lại ông:
- Yêu em, anh sẽ mau chết sớm.
- Rồi anh sẽ được hồi sinh, anh biết, em là núi lửa.
Không, chỉ là nham thạch thôi!Tôi khúc khích cười hỏi tiếp:
Anh yêu như thế nào? hiện bây giờ?
- Yêu cuồng nhiệt, đam mê.
- Anh quan niệm ra sao về tình yêu?
- Bí ẩn, huyền bí, như anh nói yêu em.
- Lại khéo nịnh đầm! Yêu em thì có gì là bí ẩn, là huyền bí?
- Ấy thế mà nó huyền bí và bí ẩn đấy, cô không thấy được đâu!
- Vậy à! Em ghi ra đây cái tình yêu huyền bí của anh nhé!
- Ừ! thì cứ ghi, sợ thằng Tây nào chứ!
- Có phải cuộc đời, với anh, chất liệu sống là sự ngọt ngào của đàn bà, là nguồn cảm hứng để cho anh tiếp tục Minh Họa Kiều phần 3, và 4 !
Nghe tôi hỏi đến đây Phạm Duy nổi quạu khoát tay:
- Thong thả nào, cô hỏi gì mà lẹ thế!.
Tôi cũng làm bộ phát cáu:
- Vậy mà đòi yêu nỗi gì! Mới hỏi một tí mà đã mệt rồi.
-Thì cũng tí ti thôi... Luật trời đất là vậy, âm dương điều hòa mới có thăng bằng trong cuộc sống, tình yêu nó làm cho con nguời ta khỏe mạnh, trẻ trung, cảm thông trái tim của nguời nghệ sĩ có bao giờ già đâu?.- Anh có nhiều nhạc phẩm, anh tâm đắc tác phẩm nào nhất?

BíCH XUâN & PHạM DUY tại Paris

- Minh Họa Kiều phần 2. Nó tích tụ tất cả những tinh hoa nghệ thuật dân tộc từ truớc đến nay.
- Cảm tưởng của anh về giới trẻ và âm nhạc hiện nay ? Ở hải ngoại?
- Chỉ có hai triệu người Việt tản mác khắp nơi trên thế giới, một số người không có điều kiện liên hệ rộng rãi để tác phẩm đến với người thưởng ngoạn. Có quá ít người thưởng ngọan thì làm sao tác phẩm sống được ! Không sống được thì tác phẩm sẽ chết, nếu không cũng mau trôi vào quên lãng .
- Anh trở về VN nhiều lần, anh nhìn thấy văn nghệ sĩ sinh họat bên ấy ra sao?
- Sinh hoạt rất sôi nổi ồn ào, nhưng có trật tự.
- Những người bạn cùng thế hệ, cùng thời trong cuộc cách mạng chống Pháp với anh, sau những lần anh trở về VN gặp lại những người bạn đó, hiện giờ họ sống ra sao, và họ đã nghĩ gì về hôm nay, ngày mai !
- Họ vẫn nghèo và họ vẫn sống thế thôi Ô! Họ nghĩ gì bây giờ ? Mà họ có nghĩ gì thì trong lòng họ, làm sao mình biết đuợc Ô! Gặp nhau là vui lắm rồi
Sau khi hỏi xong những điều thắc mắc, tôi và Phạm Duy tiếp tục nói về chuyện con kinh, con lạch Việt Nam, thoảng như ngửi thấy mùi tôm cá nướng, chuyện giàn bầu, giàn mướp, cảnh mái tranh nghèo khó thôn quê VN, tất cả như con nước nhỏ thầm nghe sức hút của đại dương, nhưng không có con đường đi ra, bực bội, tù túng.
Ngồi đối diện tôi là một người nghệ sĩ lớn, toàn bộ gương mặt ông, tạo cho người ta một cảm giác thích thú đặc biệt. Ông đã ở tuổi 81 nhưng không biết mỏi mệt trong sáng tác, nghệ thuật đã bơm cho ông chất sống, khiến tôi hết lòng cảm mến, một cảm giác ấp áp, vững vàng, tin cậy đến với tôi khi được đối diện cùng ộng, nó xóa tan những khoảng cách tuổi tác giữa hai nguời. Tôi mong ông sống trên 100 tuổi, để làm nốt minh họa nàng Kiều của ông. Trong đôi mắt ông như có một dòng điện chập vào trong người tôi, vuốt dọc sống lưng lạnh đến ót. Ðôi mắt ông còn hấp lực đến thế sao? Ðôi mắt là cửa sổ tâm hồn. Tôi muốn ông nhìn thẳng vào tôi lần nữa, để thương yêu mà thấy ông còn có nhiều cơ hội làm nốt phần 3 hay 4 Minh Họa Nàng Kiều của ông.
Ông sang Paris lần này có vẽ ốm hơn những lần trước, nhưng nhẹ nhàng và lanh lẹ hơn. Tóc ông trắng như tuyết. Hôm nay ông mặc áo da màu đen, quần cũng bằng da hơi rộng, có hai sợi dây từ sau lưng kéo ra trước, đội mũ nĩ đen. (Tôi vẫn thích đàn ông mặc quần da màu đen, bó sát, thấy khỏe mạnh và gợi cảm hơn.)
Tôi và Phạm Duy bước ra khỏi quán, khoan thai đi song song dọc theo những con đường ngóc ngách, bóng loang hoắc gió thổi tới. Khi qua khúc quanh hẹp, lưng Phạm Duy hơi cong xuống. Tôi nói đùa:
- Sao lưng cong xuống thế?
Phạm Duy cười:
- Già rồi! Lưng nó còm xuống đất.
Tôi đưa tay vuốt lưng ông :
- Ráng đừng để đất nó kéo xuống. Uởn ngực nhìn thẳng.
Tôi giả đóng vai người lính hô to:
- Nào thẳng người , đằng trước bước 1.. 2..
Phạm Duy cuời to, tươi vui. Tôi khoát tay ông đi trên những bậc tam cấp có hàng cây hai bên láng bóng. Tôi thầm nghĩ chắc trái tim của nguời nhạc sĩ đang rộn ràng, bên cạnh tuổi trẻ, con người ông cũng theo đó như tỏa ra thứ men rượu tình người, càng già, càng ngấm, không bồng bột, nhưng đằm thắm.
Tôi đi bên cạnh ôm chặt lấy cánh tay ông, như đôi tình nhân nghệ sĩ lãng mạn nhất thế kỷ. Mà thật ra trong tôi, ngoài trừ những lúc đùa giỡn, tôi vẫn xem ông như người bố tinh thần, rất kính yêu. Với ông tôi có trọn vẹn, tình bạn, tình yêu, tình cha con và hơn thế nữa là tình nghệ sĩ . Tình nghệ sĩ là thế! Sống bằng những cuộc tình, đủ thứ tình, tình để quên, tình để nhớ, tình nhẹ, tình nặng, chứ để tình nó suông thì chán lắm! Tất cả quyện lại với nhau, khiến tôi như được tìm về ẩn nấp dưới một tàng cây vững vàng.
Chúng tôi chia tay và hẹn sẽ đến dự buổi trình diễn Minh Họa Kiều 2. Tôi chìa má để ông hôn tạm biệt, những sợi râu lún phún trên mép ông, châm vào má tôi nghe nhột nhạt , nhưng dễ chịu

Tôi không thể không ghi lại, hình ảnh người nghệ sĩ trình diễn dưới ánh đèn sân khấu tại Paris ngày hôm ấy: Phạm Duy, người đã từng kết đọng những thao thức, những thời khắc, những quyến rũ, những truyền cảm đam mê, những dấu vết huyền thoại ngày xưa sôi động, phóng túng buông thả không dè dặt Dưới ánh đèn sân khấu tràn đầy sinh khí, một Phạm Duy 81 tuổi vẫn đủ sức hấp dẫn người đến tham dự. Nhìn ông lắc lư theo điệu nhạc, ông như sống trong men ruợu, giao tình tri kỷ với nàng Kiều. Ông thổi vào sinh hoạt văn học VN tại đây một luồng gió nồng nàn khiến cho khán giả hôm ấy đã ngồi im hàng giờ. Ông như thoát ra khói cái vỏ ốc đời thường để trở về cùng bản chất sơ khai thuần khiết của một người nghệ sĩ. Trong bóng tối, tôi dõi mắt hóm hỉnh nhìn phong cách trình diễn của Phạm Duy. Dáng điệu giang hồ, lãng tử, ông như trở về với những thập niên 40-50, cả người lắc lư theo nhịp phách cầu kỳ, nhưng rất thanh lịch, ngọt ngào, cùng với tiếng hát đào nương liên miên tiếp diễn dưới màu sắc và âm thanh ảo tưởng, làm cho khán giả cũng say sưa nghiêng ngã theo nàng Kiều của ông. Vậy là nàng Kiều của ông lần này sang Paris đã nói được hết tình ý của chị em nên Ðắc Ðịa quá xá !
Ðèn bật sáng. Phạm Duy nở nụ cuời khoan hòa, chào mọi người với một niềm tin và lòng biết ơn sự thưởng thức nghiêm túc của khán thính giả.
Ngược lại người tham dự với những tràng pháo tay bất tận, như một phần thưởng đưa ông về gần với mơ uớc hơn, gần với cái hy vọng của ông ôm ấp từ lâu.
Chiều Phục sinh với Minh Họa Kiều, đã khắc họa được hình ảnh : nâng cao tình người, trong một xã hội đầy lọc lừa, cạm bẫy. Tôi mang cảm giác vui vui, ấm áp trong lòng, cái sung suớng, hạnh phúc như vẫn còn đọng lại trong tôi rất lâu. Một nỗi cảm thông bắt nguồn từ chính sự đồng cảm với con người. Với tôi đó chính là cuộc sống thật sự.

Trời Paris về khuya, khá lạnh, tôi bước đi trong đêm mà như thấy một ngày của đời sống mới đang được bắt đầu. Cám ơn Phạm Duy: Người Bạn chân thành. Người Tình mơ mộng. Người Bố thân thương kính mến.
Hãy thẳng lưng, đằng trước bước... để con bé Xuân này còn được trêu chọc Bố thêm ít ra là vài chục năm nữa.

BíCH XUâN, Paris xuân.

Created by Hiep Nguyen, Sept. 2003