By Andrew Sean Greer

Paperback
* Publisher: Picador USA
* Pub. Date: March 2009
* ISBN-13: 9780312428280
* 208pp

The Story Of A Marriage bắt đầu với câu"Chúng ta thường cho là chúng ta biết rõ về người chúng ta yêu thương". Những người chồng của chúng ta. Những người vợ của chúng ta. Những sở thích, những thói quen hằng ngày. Với chàng, phải hai muỗng đường cho vào ly cà phê đen mỗi buổi sáng, trước khi đi làm. Với nàng, phải là cuốn sách tình cảm lãng mạn, nằm đọc trên giường, mỗi tối trước khi đi ngủ.

Người thân yêu của ta, mỗi tối nằm bên cạnh ta, bỗng một sáng, ta thấy người đó thành người xa lạ!

Đối với người thuật truyện này. Đó là vào năm 1953. Hoàn cảnh xã hội lúc bấy giờ là nước Mỹ vừa chấm dứt một cuộc chiến (World War 2) lại đang đi vào một cuộc chiến khác (Korea War), Mỹ trắng và Mỹ đen còn phân chia, đồng tính luyến ái còn là cái sốc dữ dội, là điều giấu diếm. Pearlie Cook là một người vợ trẻ hiền thục, sống ở khu Sunset District ở Cựu Kim Sơn, vừa chăm lo săn sóc người chồng (Holland) mới đi lính về có sức khỏe không tốt vừa chăm lo săn sóc đứa con trai (Sonny) bị bệnh tê liệt. Trước đó, lúc Pearlie nhận lời lấy Holland thì hai bà cô của chàng đã khuyên nàng là đừng lấy là vì Holland mắc phải một chứng bệnh - mà Pearlie đoán là bệnh tim, và nàng tự hứa là sẽ săn sóc chàng. Hai bà cô đã biết gì về căn bệnh của đứa cháu?

Hai người lấy nhau được bốn năm. Một ngày có một người đàn ông lạ đến thăm, mang quà cho cả Holland và Pearlie. Tên ông ta là Buzz. Ông cho biết có quen biết Holland - lúc còn đi lính? Mỹ trắng và là chủ của Holland. Sau đó ông thường lui tới thăm viếng gia đình này. Trong một lần nói chuyện, Buzz và Holland có nhắc tới lúc hai người phải nằm nhà thương - Pearlie không biết chuyện này. Một hôm trong lúc Holland đi làm xa nhà, Buzz lại đến, và lần này Buzz tiết lộ một điều là trước khi lấy Pearlie, Holland đã sống chung với Buzz như một người tình. (Sốc quá chứ?) Cái mũi của Buzz bị gãy là vì cãi cọ, là lúc Holland cho Buzz biết là anh ta sẽ lấy vợ (Pearlie hiểu rằng họ đánh nhau là vì mình). Hóa ra lâu nay nàng đã cướp mất người tình của Buzz! Lần này, Buzz bảo với Pearlie là ông ta sắp đi công tác xa nhà và ông muốn Holland theo cùng! Pearlie bảo không chấp thuận điều đó. Thì ông nói với Pearlie là nàng sẽ không có chọn lựa nào khác hơn. Pearlie sẽ phải làm sao đây khi người thiếu phụ trẻ biết mình là người da đen mà phải đương đầu với ông Buzz là một người da trắng giàu có? Ông Buzz đề nghị sẽ trao hết sản nghiệp (gồm một miếng đất rộng 500 mẫu Anh) của ông ta cho Pearlie để đổi lấy Holland.

Sẽ không có chọn lựa nào khác: lấy của rồi nhường lại Holland, hay là chẳng có gì cả! Người thiếu phụ trẻ biết vì mình là một người da đen. Phần hai bắt đầu với câu chuyện thật Pearlie kể lại cho Buzz nghe. Là Holland đã trốn lính, Pearlie và mẹ của Holland đã giúp Holland làm chuyện đó. Holland trốn trên căn gác, mỗi ngày Pearlie đem sách báo đến cho Holland đọc. Cho tới ngày Holland đau lên cơn sốt, phải kêu bác sĩ đến, thì chuyện trốn lính bị lộ ra, và Holland bị bắt dẫn đi!

Câu chuyện giữa ba người cũng chẳng đơn giản vì bây giờ Holland lại đang để tới đứa con gái của người chủ: con bé Annabel Delawn, người da trắng. Con bé này lại có người yêu là William, vì một lầm lẫn ở văn phòng tuyển mộ mà chú bé được miễn quân dịch. Pearlie và Buzz âm mưu gửi một lá thư tới văn phòng đó, tố William, khiến chú bé phải đi lính. Trước khi đi lính, William làm đám cưới vội vã với con bé Annabel. Sau này William trở về, như thương phế binh.

Holland nói với vợ là chàng không muốn có sự thay đổi, vì thay đổi là mất tất cả. Holland không ra đi với Buzz, chọn ở lại với vợ con. Người chồng nói, tiếc là đã làm Pearlie mất cơ hội có một tương lai khá hơn. Holland nghĩ là Pearlie muốn như thế.

Nhiều năm sau, Holland qua đời. Có một hôm bà Pearlie nghe nói Buzz đang muốn gặp bà và đang đợi bà nhưng bà lại bỏ đi, không muốn gặp. Bà nghĩ gặp làm gì, vì thế nào Buzz cũng sẽ hỏi là tại sao Holland lại không chọn ông. Vì thứ mà Holland cần là Pearlie và con trai, chứ không phải Buzz. Nói ra điều này cho Buzz biết thì đau lòng Puzz quá!

Chuyện kể qua cái nhìn giới hạn của nhân vật Pearlie nên ta có thể hỏi lại, mọi việc có phải như thế không? Về nhân vật Holland, ta cũng không hiểu vì sao anh ta làm những việc mà anh ta đã làm?

Tác giả đưa câu chuyện qua nhiều biến chuyển quá bất ngờ, đột ngột. Giọng văn bình thản, nhưng cốt truyện kể lại lôi cuốn, khiến người đọc muốn đọc nhanh để biết nó kết thúc như thế nào, vì vậy lại dễ bỏ sót những chi tiết nhỏ - mà quan trọng. Đang đọc, bỗng gặp những chi tiết làm tôi thắc mắc, tôi phải dừng lại và lật lại những trang trước để đọc kỹ hơn. Như là cho tới câu cuối cùng của phần một (trang 40), nhân vật Pearlie tự hỏi, "...không còn cách nào khác.., vào những ngày đó, đối với một người da màu như tôi". Thì tôi mới khám phá ra Pearlie là một phụ nữ da đen! Vậy thì Buzz là Mỹ trắng hay Mỹ đen? Lật lại những trang sách để tìm kiếm. Thấy Pearlie nhận xét là ông ta có gò má cao Tô Cách Lan (trang 21) thì mình biết phải là Mỹ trắng rồi.

Thấy vậy mà không phải vậy. Holland không phải là người hùng, nhưng trên bia mộ, lại được người vợ khắc cho là người hùng. (Đứa con trai sau này cũng trốn lính, bằng cách chạy qua Gia Nã Đại.)

Có một điều chắc chắn là truyện này đã khiến chúng ta giật mình tự hỏi. Có chắc là chúng ta luôn luôn biết rõ về người mà chúng ta yêu thương không?

Mimi Bui