Trường tương tư

Bài thơ Bạch Cư Dị là chuổi nối tiếp cho những dòng thơ mượt mà , những tình thân quen, theo nhau qua ngàn dặm, những lúc bâng khuâng, những khi nguy khó…

　長相思　　　　　　白居易
汴水流，泗水流，流到瓜州古渡頭，吳山點點愁。
思悠悠，恨悠悠，恨到歸時方始休，月明人倚樓。
biện thủy lưu ，
tứ thủy lưu ，
lưu đáo qua châu cổ độ đầu ，
ngô san điểm điểm sầu 。

tứ du du ，
hận du du ，
hận đáo quy thì phương thủy hưu ，
nguyệt minh nhân ỷ lâu
。

Là một Bài Từ (thể ca)

Thân chào

Những ngày tháng tất bật, cuộc sống miệt mài, không còn nhìn thấy mây xanh, soi dòng nước hiền hoà, bên chân trời huyễn mộng … hay lang thang trong cõi bàng bạc khói sương .
Những ngày tháng về gần bên gối Mẹ, mở lại trang giấy thơm mùi mực, những lúc Mẹ trăn trở, những phút vui ngắn ngủi cùng nhau , Mẹ nhắc lại duyên và nghiệp …Những giấc mơ ngày tuổi còn xanh, mộng vẫn tràn đầy .
Những dòng chữ trên màn hình, như mây trời trôi nổi, nét chấm phá thân quen, nét vàng son tô lại một trời xưa rực rỡ,
Bao nhiêu là tình ý ..trải lòng ta về muôn phía hoa khai …trang nhật ký viễn liên, xin chia cùng nhau …

Ngày …
Mở hộp thơ, bài thơ Bạch Cư Dị, nguyên tác, những nét mượt mà, bức tranh chấm phá, mở lại một trời thơ dại, thuở đọc chưa hiểu hết ý của người xưa. Trốn ngủ trưa ra nằm vắt vẻo trên nhánh vú sữa sau vườn nhà, thả bềnh bồng theo dòng nước bạc, non ngàn , dong ruỗi say mê …Hay đêm đêm chong ngọn đèn dầu leo lét, trốn trong hầm trú đạn, đọc cho quên đi nổi sợ hãi vây quanh …
Là T đó , và N, từ bài thơ “Có Phải “, em là tờ kinh thơ, hạt mưa sa từ trời, em mong manh như sương đọng, nhẹ nhàng như chiếc lá mùa thu …”

Tảo Khởi

風露澹清晨，簾間獨起人。鶯花啼又笑，畢竟是誰春。」（李商隱，早起 )
「phong lộ đạm thanh thần ，liêm gian độc khởi nhân 。oanh hoa đề hựu tiếu ，tất cánh thị thùy xuân 。」（lý thương (ẩn, ấn) ，tảo khởi ）
Ban mai
Đầu ngày gió nhẹ sương mơ
Bâng khuâng thức giấc bên bờ rèm thưa
Giao hoà chim hót hoa tươi
Cành xuân sắc hỏi đất trời riêng ai

Tảo Khởi, như giọt sương mơ, và lời nhắn nhủ nhẹ nhàng, nầy bất đồng, kia ngoan cố, chia cuộc sống hàng ngày , cùng chung khó khăn, riêng gánh nặng, chia niềm thao thức, chúc lời bình an, nâng lên khi ngã, đùa khi trầm kha …
Như dòng sông khúc chìm đoạn nổi, như hồ thu tĩnh lặng bên trời. Lúc không là N, khi là T, lúc đùa vui như trẻ con, soi gương nhìn bóng , khi thâm trầm, dõi bóng trăng nghiêng.
Trêu từ thói quen lơ đểnh, ghẹo từ câu nói bâng quơ. Ngữ ngôn cẩn trọng, trách khi phân tâm, dấu bỏ sai vì hờ hững, chỉnh khi từ diễn không sát nghĩa, vì không chịu đào sâu, làm khó nhau vì lan man, trách hờn nhau, quân tử không câu chấp, nhắc nhở nhau, mỹ nhân đoan trang …

Tháng …
Nầy T

T: Tho+ Tang (sugar), nếu mình đọc thấy cảm xúc .. thì cảm tác = nghĩa là cứ viết, cứ luận và Hoạ nhưng nếu chỉ = DIỄN thì phải trung thực và chính xác và phải theo luật

1/ Đối chỉnh ... thuờng là 2 câu mở rồi 2 câu kết ( thể tứ tuyệt - thể bát cú thì lại bàn khác …lấy bài chuẩn Thôi Hiệu Hoàng Hạc Lâu )

Đi từ trong ra ngoài hay ... ngoài vào trong;
Đi từ tỉnh vật sang động vật hay ngược lại.

2/ Hội đủ Mỹ từ pháp và ẩn dụ và ...
Nhưng phải theo một phương pháp chỉnh dù là thơ giản dị >>> nếu T quan sát bài nào mà N viết, nó rõ ràng gọn, và đơn giản; ngoại trừ vài bài N chơi chữ như Bác Lý Thương .

NẾU –T thích theo dòng cảm tự nhiên thì cũng là quan điểm cá nhân, không có gì sai ... miễn là mình vui ...

Những dòng chữ, từ khung trời xa, bãng lãng theo nhau từ nghìn năm trước, cảm nhận ý tiền nhân, hình dung trong bức hoạ tuyệt vời, có đôi bước chân dò dẫm … Tĩnh Dạ Tứ, Lý Bạch tiên sinh. Minh hay Khán ?? Nhặt lại từ trong ký ức , mở ra …**[1]

低頭思故鄉
舉頭望明月
疑是地上霜
床前明月光
夜思

Đi từ dưới lên ...
T : N chọn chữ MINH vì nó hợp với câu …Sàng tiền = Trạng tự
Thì cụm từ = Minh Nguyet Quang = Ánh Trăng Sáng
Và cũng vì thế N không thích thơ …năm chữ, vì nó quá cô đọng.

N phân tích lại nhé, chữ Sàng tiền là trạng từ, có hai nhiệm vụ: bổ nghĩa cho tỉnh tự hay. Động từ , bỏ qua đi …Nghe N nè :

疑是地上霜
床前明月光
nghi thị địa (thượng, thướng) sương
sàng tiền minh nguyệt quang

Có phải là Lý Gia đang dùng chữ để tả sự tương tựa giữa ánh trăng bạc trắng và móc bạc [ sương] trên từng ngọn cỏ …
Lý gia từ trong nhà bước ra , chữ Thượng = Trên , và chữ Tiền = Trước , là trạng từ bổ nghĩa , và nói chung là tả cảnh vật .
Đi từ trong ra ngoài …vật nhỏ đất vật thể lớn …
Cho nên hai câu đầu của Lý Gia cũng như Trương Kế , chỉ khác là thể thơ Thất Ngôn chi tiết hơn …Rồi câu ba và bốn của Lý Gia đi từ ngoại cảnh đến tâm tư của chính mình , nhìn cảnh vật , buồn [ … xa quê hương, một mình như Trương Kế ]
T hãy đọc lại hai câu:
Giang Phong ngư hoả đối sầu miên = Trương Gia muốn hàng cây phong và đèn đóm của thuyền câu chìm trong màn sương, đi ngủ, vì vạn vật như Quạ [ Ô ] kêu sương đi ngủ, bầu trời tỉnh mịch, không thê lương như người nghĩ, chỉ lặng tĩnh …
Trở lại câu ba, bốn của Lý Gia, tứ câu đầu và thứ hai tả cảnh vật, sang câu thứ ba, sự tương ứng của hai nhà thơ, nhìn lên trăng sáng như trăng nhìn xuống giường, sương móc bao phù đường xá , cảnh vật = địa [ đất ]
Nhìn lên thấy trăng, cuối xuống tri TÂM = Nổi buồn cô đơn, nhớ nhà …, hai câu tượng sắc tượng hình …
Trương gia thì cả tượng hình lẫn tượng thanh.
Tóm lại, để bài thơ đối chỉnh T nên dùng bản chép Minh thay vì Khán .
Và Ngoan, không cải lý . Mấy nay T ưu tư , vì lo lắng cho Mẹ ở quê nhà , hay vì tuần trăng cuối cùng của năm tuổi ???
Thơ Ngũ ngôn cô đọng, không nên đào sâu , vì mình không là người viết cho mình , và viết cho người …

***
T
Giang Phong ngư hoả đối sầu miên
Đôi khi mình quên mất là tác giã có thể dùng nhân cách hoá , Giang Phong : Cây phong bên sông, ngư hoả đang trong giấc ngủ êm đềm , sầu đôi khi chỉ là giấc ngủ .Ngoài ra nếu nghĩ đến Miên : cũng là cây đổ rạp, nghĩa là nhờ Ngư Hoả đã chiếu hàng cây phong nằm rạp trên mặt nước của dòng sông [ nhiều người tưởng là tâm trạng của nhà thơ, nói là vắng vẽ và buồn ] Nhưng trong tâm N thì không thấy gì là buồn …
Hãy nhìn khác đi, trong bồn câu thơ, chỉ căn cứ vào hai chữ sầu miên rồi dịch ra là sấu thảm … Trong khi N nghĩ là nhà thơ khi ngủ ngon vì thuyền đâu trên bến sông [ gần cầu ] xa xa có chùa Hàn San, nửa đêm tiếng chuông chùa điểm, thời gian đánh thức nhà thơ [ Chung thanh đáo khách thuyền ] nhân cách hoá , rồi dịch thành buồn bã …Chạnh lòng: đôi khi chỉ có nghĩa là chạnh nghĩ khi thấy cảnh vật êm đềm quá … T có nghĩ đến điều nầy không ??
…N chỉ nói có vài bài thơ ... mà dịch giả làm cho cả THƠ Zshang Ji (Tr Kế) có chữ Sững sờ trong 4 câu, thì N nghĩ đĩ là phản dịch - nếu nói giấc ngủ buồn (buồn có nhiều mức buồn) còn sững sờ << thì quá cường điệu >>.

While I watch the moon go down, a crow caws through the frost;
Under the shadows of maple-trees a fisherman moves with his torch;
And I hear, from beyond Suzhou, from the temple on Han San (Cold Mountain, )
Ringing for me, here in my boat, the midnight bell.

Trong bài nầy người dịch không có chút gì buồn bã cả . Cho nên mình dùng tâm trạng của mình mà dịch là ĐÚNG mà SAI đó T à, và diễn sai ý tức là vu oan cho người viết đó nhé. N thường không buồn vì N tri thiên mệnh …N nhìn cảnh vật = cách vật và từ từ …
Nếu như vậy thì Nhị độ Mai hay Phan Trần, và cả Phượng Cầu Hoàng …Ngày xưa theo quan niệm cổ điển thì chuyện không chấp nhận . Vì người đàn bà Goá ngồi quạt mồ chồng hay gười đàn bà bỏ chồng không thở than, lại chạy theo chàng Tư Mã thì không ngoan rồi [ Trác Văn Quân nàng, đúng ra là : Hình phạt ba mươi trượng ] Vì thế mà theo Vua Minh Mạng thì có nói nếu Nguyễn Du còn sống sẽ bị phạt ba mươi trượng ….
…đau lắm ngheo …

N a`
Có những khúc mắc, không thể dịch Thơ, vì thơ là một trời riêng ý, và T không thể diễn như ý, vì biết khả năng cũng như tài liệu không có trong tay, khi dùng chữ PHỎNG là một cách tôn trọng, vì không diễn theo sát nghĩa, chỉ theo hình ảnh trong tâm khi đọc, cảm xúc nhất thời, ghi lại, có thể đúng có thể sai, nhưng không muốn chối bỏ hình ảnh, bức tranh vẽ trong tâm tưởng lúc bấy giờ.
T biết N tinh tường, không phải T muốn cải lý, chỉ trình bày ý nghĩ, khi tranh luân với N là một cách học thêm, nhìn vào vấn đề qua một lăng kính khác, nhưng sẽ không thay đổi, có thể do cá tính, T không cố chấp, sai thì nhận , và sẽ cố gắng học thêm, vì biển học mênh mông , thân như chiếc lá …
Khi chọn cách chuyển từ nguyên thể Đường Luật sang thơ Luc Bát, vì âm điệu nhịp nhàng và gần gũi, T có thể bới tìm từ ngữ, chuyện trò đùa vui, nhưng khi làm thơ thì trang trọng, không thích viết lan man, không ai oán, dù là viết văn xuôi hay thơ cũng vậy, không bi ai …Cuộc sống có lúc thăng trầm, đường đời có khi vấp ngã, nhưng sẽ tiếp tục đứng dậy đi, không khuất phục, vẫn tha thiết yêu đời …
Thiên mệnh, như trang sách đã mở… Trong cuộc sống và nổi trăn trở hàng ngày, giữa những nhận thức, tư duy … Chữ nghĩa cũng quay cuồng theo cơm áo, tất bật với thời gian .
Theo dấu tiền nhân, tìm trong huyễn mộng, thướt tha cùng liễu biếc bên sông, huyền diệu theo trăng xanh cuối trời, tìm những phút giây bình an, trong không gian mầu nhiệm, tĩnh lặng cùng cảnh vật, êm đềm tiếng chuông đưa …
Cãm nhận hồng nhan bạc mệnh, ý và tình mênh mang…
“ Ah ! Tống G in his perfrct way” Hào khí Lương Sơn Bạc, tấm tình Minh Phi, mỹ nhân tự cổ …
N vẫn nghĩ tuỳ lúc, nhưng thời Tư Mã, cả hai vợ chồng Tư Mã Văn Quân đều không tuân theo luân lý thời bấy giờ. N cũng dùng
Quân xử thần bất tử bất trung
Nhưng,
Quân bất minh thần thị bất trung
Người ta nói đàn ông tìm đàn bà [ đa số ] là vì Sắc [ không vì Dục ] Đàn bà tìm đàn ông thì lại vì Tình ….điều nầy nguy hiểm !! nên vì luật BIOLOGICAL LAW mà
Dùng luật Bao Công xử án ngày xưa
Võ Thị bỏ Võ Đại Lang, ngoại tình, bị Võ Tòng giết, quan không bắt tội .
Tống Giang hào hoa thì người ..lại …
Mỹ Nhân khuynh quốc khuynh thành …
Tần Thuỷ Hoàng là người bạo tàn, cũng để lại Vạn Lý Trường Thành …
Cho nên N đồng ý là có ngoại lệ !! Nhưng rất hiếm …
Có được không …Minh Phi …??

王昭君

漢家秦地月，
流影照明妃。
一上玉關道，
天涯去不歸。
漢月還從東海出，
明妃西嫁無來日。
燕支長寒雪作花，
蛾眉憔悴沒胡沙。
生乏黃金枉圖畫，
死留青塚使人嗟。
Vương Chiêu Quân (kỳ I)

Hán gia Tần địa nguyệt,
Lưu ảnh chiếu Minh Phi
Nhất thướng Ngọc Quan đạo,
Thiên nhai khứ bất quy

Hán nguyệt hoàn tòng Đông hải xuất,
Minh Phi tây giá vô lai nhật.
Yên Chi trường hàn tuyết tác hoa,
Nga my tiều tụy một Hồ sa
Sinh phạp hoàng kim uổng đồ họa,
Tử lưu thanh trủng sử nhân ta

Lý Bạch (Li Po)


Vương Chiêu Quân

Vầng trăng từ thuở Hán Cung
Sang Tần soi bóng não nùng Minh Phi
Môn quan một bước chân đi
Đường xa vạn dặm mấy khi quay về
Phương Đông trăng vẫn hồi qui
Cõi Tây xa giá Minh phi không ngày
Tuyết rơi lạnh lẽo Yên chi
Dung nhan tiều tụy nét mi lệ tràn
Sống không vàng họa dỡ dang
Chết xanh sử mộ cỏ hoang lưu tình

Sao lại não nùng ?? Lại dùng tâm mà diễn nữa rồi T à …

Thiếp bạc mệnh

Hán đế trọng A Kiều
Trử chi hoàng kim ốc
Khái thoá lạc cửu thiên
Tùy phong sinh châu ngọc
Sủng cực ái hoàn yết
Đố thân tình khước sơ
Trường môn nhất bộ địa
Bất khẳng tạm hồi xa
Vũ lạc bất thượng thiên
Thủy phúc trùng nan thâu
Quân tình dư thiếp ý
Các tự đông tây lưu
Tích nhật Phù dung hoa
Kim thành đoạn căn thảo
Dĩ sắc tự tha nhân
Năng đắc kỳ thời hảo

Lý bạch

Thiếp bạc mệnh

Hán Vương yêu quí A Kiều
Lầu son điện ngọc mỹ miều an cư
Chín tầng êm ái oanh ca
Bay trong gió nở ngọc ngà ngữ ngôn
Đắm say đến lúc mõi mòn
Lửa yêu dập tắt không còn tình xưa
[dây chùng phím loạn ñoâi đàn tình xưa]*
Trương môn một bước chưa vừa
Dấu xe ngựa cũng đợi chờ một mai
Mưa ơi chẵng trở lên trời
Hốt sao đầy chén đã rơi xuống trần
Tình nầy ý ấy cùng Quân
Đông Tây đôi ngã không gần với nhau
Phù dung tự thuở ban đầu
Nay thân cỏ dại dãi dầu bơ vơ
Lấy thân hương sắc nương nhờ
Mấy khi được trọn duyên tơ với người
* [ có phải quá nhẹ nhàng cho tâm trạng của A Kiều không ??]

N trách T dùng tâm để diễn, trong khi đọc bài thơ nầy, lại nghĩ đến tình bạc bẽo của Hán Vương . Khi T hỏi câu …Là Hậu hay là Phi ?? N bảo không Hậu không Phi, ý muốn nói trung trinh tiết liệt , T cười ….lại hiểu sai vì không nói rõ , nầy nhé …Đã là Thiên Tử, Hậu là Nghĩa, Phi là Tình, Quân tử phải vẹn, huống gì còn là Thiên tử …

Hán Sứ khước hồi bằng ký ngữ
Hoàng kim hà nhật thục nga mi?

[ Chiêu Quân Từ , Bạch Cư Dị ]

Sứ về xin nhắn đôi lời
Bạc vàng đổi lại mặt người bao lâu ??

N không hiểu ý T, khi diễn bài thơ, trách Quân Vưong là còn nhẹ, đọc Bạch Tiên Sinh viết Hậu Cung Từ , có thấy thương không ?.

後宮詞

淚濕羅巾夢不成
夜深前殿按歌聲
紅顏未老恩先斷
斜倚薰籠坐到明
Hậu cung từ

Lệ tận la cân mộng bất thành
Dạ thâm tiền điện án ca thanh
Hồng nhan vị lão ân tiên đoạn
Tà ỷ huân lung toạ đáo minh

Bạch Cư Dị

Bài hát hậu cung

Mộng không thành lệ miên man
Ðêm sâu điện vắng tiếng vàng ngọc rơi
Ân thiên chưa trọn một đời
Ðốt lò hương đợi sáng trời chưa hay

Vũ Thị Thiên Thư

** [ 1]
Bài diễn

Tĩnh dạ tứ

Sàn tiền Minh nguyệt quang
Nghi thị địa thượng sương
Cử đầu vọng minh nguyệt
Đê đầu tư cố hương

Lý Bạch

Đêm yên nổi nhớ

Bóng trăng soi sáng trước giừờng
Tưởng như mặt đất trắng sương che mờ
Ngẩng lên trăng tỏ trên trời
Cúi đầu nhung nhớ xa vời cố hương

Vũ Thị Thiên Thư
[ Diễn ]